Ыбырай Алтынсарин кесенесі – ұлы ұстаз және ағартушының моласы орнындағы ескерткіш. Ескерткіш Тобыл өзенінің оң жағалауында Қостанай қаласынан 7 км жерде орналасқан. Ол әйгілі ұстаз-ағартушы, ғалым-этнограф, ақын және жазушы, публицист және мектеп білімі саласында танымал қайраткердің құрметінен салынған. Ыбырай Алтынсарин зиялы адам бола тұрып халықтың блім алуына үлкен назар аударған. Ол тұңғыш халық мектебін ашты, «Қазақ хрестоматиясын» шығарды, қазақ тілін үйрену бойынша әдістемелер жазды. Жазушы ретінде ол «Бай баласы және жарлы баласы», «Қыпшақ Сейітқұл», «Киіз үй және ағаш үй» шығармалары арқылы танымал. Ғалым бола тұра Орынбордағы Орыс Жағрафиялық Қоғамының толық құқықты мүшесі болды. Осы қоғамның тапсырмасы бойынша қазақ этнографиясы жөнінде баяндамалар мен мақалалар дайындап басылымға шығарды..
Мазарының орнындағы кесене порталды-күмбезді типті қызыл кірпіштен жасалған әсем имарат. Ішінде ағартушы моласының үстінде гранитті тақта орнатылған.
Ыбырай Алтынсарин 1889 жылы қайтыс болды және оның өмір сүрген кезінде «инспекторлық» деп аталып кеткен көлдің жағасында жерленді. 1947 жылғы 10 қыркүйекте Халық депутаттарының Қостанай қалалық кеңесі «Көрнекті қазақ ағартушысы Ыбырай Алтынсариннің жерлеу орнын сақтап қалу» туралы шешім қабылдады. 1961 жылы ұлы оқытушының туғанына 120-жылдық мерейтойына орай оның жерленген орнына гранитті тас қойылады. 1991 жылы,Қазақстанда ағартушының 150-жылдығын кеңінен тойлаған кезде гранитті тас айналасында кесене тұрғызылды, оның салтанатты ашылуы 22 шілдеде өтті.