Жамбыл облысы, Мерке ауданында Мерке шағын ауылы орналасқан, тарихқа қызыққыш барлық қазақстандықтар, сонымен қатар көптеген шетел ғалымдар сол жерді жақсы біледі. Дәл осы жерде көне түркі халықтарының материалдық және рухани мәденитетінің таңғалардық ескерткіш –Мерке ғибадатханасы орналасқан. Бұл шынымен бірегей және таңғаларлық жер болып табылады, осы ғибадатхана теңіз өзені деңгейінен 3000 метр жоғары болып орналасады және VII-XII ғасырларымен даталанады. Ол Жетісу көшпенді хақының мыңжылдық тарихтың дамуының барлық кезеңдерін көрсететін көптеген жерлеу-еске алатын құрылыстардан тұрады. Сол жерге жету оңай істердің бірі болып табылмайды, дегенмен өзінің қол жетпейтіндігінің арқасында Мерке ғибадатханасының ондаған тас мүсіндері біздің уақытымызға бастапқы түрінде жетті. Бүгінгі күнде, Мерке ғибадатханасы Еуразияның бүкіл аумағында түркі көшпенділерінің жалғыз сақталып қалған ғибадатхана кешені болып табылады.
Ғибадатхана 250 шаршы шақырым жерде орналасқан көптеген бөлек тұрған ескерткіштерден тұрады. Осында қайталанбас мәдени өзгешелігі және зор ғылыми бағалылығы бар көптеген қорған кешендер, тас дуалдар және тас мүсіндер тұр. Ескерткіштер мен мүсіндердің көпшілігі Сандық үстіртінде белгіленген. Қазақстандық ғалымдар өткізген зерттеулер VII-VIII ғасырларының ерте ортағасырлығының заманында, яғни Батыс Түрік қағанаты өмір сүрген кезінде Жетісу түркілерінің мәдени генезінің даму ерекшеліктері жайындағы қорытындыларына негіз болған. Тек осында, Мерке тауларының айналасында бірегей стелаларды көруге болады, жалпы алғанда олардың саны шамамен 80 астам. Олар дуалдың ішінде жеке болып, қорғандардың орталықтарында шағын топтармен, олардан тыс және дуалдардың арғы жағында орналасқан. Ғалымдарынша айтуынша, осы жерде көне түркілер тарихының барлық кезеңдері көрсетілген. Кейбір тас мүсіндер әйел кейпінде және ер адам кейпінде бейнеленген. Ерте заманда олар Тәңірге табыну мен түрлі жораларды өткізу үшін пайдаланылған.
«Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде өткізілген қазба жұмыстары кезінде ғалым археологтар Қазақстанның басты мұражайларында орнын тапқан бірегей экспонаттарды тапты. Мерке тау шатқалындағы жартас пен тас мүсіндеріндегі петроглифтер сақталынып, зерттелінген. Олардың көпшілігінде әйелдің бет-келбеті бейнеленген. Түркі мемориалдық және тасқа салынған өнерінде бұл сирек жағдай болып келеді.
Қырғыз Алатау тау етегінде орналасқан Мерке ауылы жайында IX-X ғасырлардағы араб географтары алғаш рет атап өтті. Сол кезде ол «Меркі» деп аталған, жақсы бекітілген болып, сол жерде тіпті қамал орналасқан. Меркі көлемі жағынан үлкен емес болды. Қазіргі ғалымдардың айтуынша, қала VII ғасырда пайда болып, оның атауы парсы тілінен аударғанда «орталық» деген мағынаны білдірген.
Алғаш рет «Меркі» көне қаласының тас мүсіндері жайында XIX ғасырдың соңында ресейлік топографтар Аничков пен Каллаур жазды. Ашылғанынан кейін ғалым тарихышылары осы жерге аса қызығушылықпен қарады. Ақырында, түркі жоралық кешендерінің жиналған жерлерінде кешендік археологиялық-экологиялық жұмыстарының нәтижесінде Мерке ғибадатханасын Қазақстанның бірегей ескерткіштер тізіміне қосу себебі мен бұл объекттің дүние жүзіндегі табиғи-тарихи мұраға енгізу ұсынысы пайда болды.