Павлодардағы басты меіт қаланың барлық шеттерінен көрініп тұр. Шаңырақ тәрізді көк түсті күмбезді алтын жарты ай аяқтап тұр, ал биікке қарап тұрған көк мұнаралар мен сәулетті сатысы қала тұрғындары мен қонақтарының құрметі мен таңданысын өзіне қаратып алады. Мешіттің салыстырмалы түрде жақында салынғандығына қарамастан, бұл сәулетті ғимарат Павлодар қаласының ең басты көрікті жерлердің тізіміне кіреді.
Мәшһүр Жүсіп атындағы мешіт Павлодар қаласының орталығында орналасқан. Мешіттің сәулет ансамблі орталық саябағында орналасқан және 6 гектардағы ауданды алып жатыр, негізгі кіреберістері Кутузов, Кривенко, Қайырбаев көшелерінен қарай орналасқан.
Мешіттің ғимараты 48 х 48 метрдегі сегізқырлы жұлдыз түрінде болып келеді, мұнаралардың биіктігі 63 метрді, жарты айы бар күмбездің биіктігі 54 метрді құрайды. Мешіт ғимараты сегіз қырлы жұлдыз түрінде салынған, мешіт күмбезі көк түсті, шаңырақ түрінде орындалған. Еркек адамдар залының күмбезінің биіктігі 1200 орынға арналған, 33 метр, диаметрі - 30 м. Мешіттің жалпы ауданы 7 240 шаршы метрді құрайды. Негізгі ғимараттың екі қабаты және мұнаралары кірпіштен, күмбезі металл құрылыстардан салынған. Мешіттің негізгі залы 434 кішкентай шамдары бар «Зумрад» атты хрустальдан жасалған әсем шамдалы тұр.
Сәулет жобасы жағынан мешіт ғимараты символды түрде бейбітшілік пен қайырымдалыққа кең ашылған жүрекке ұқсас. Мешіттің бірінші қабатында медресенің сынып бөлмелері, 300 орны бар әйел адамдарға арналған намаз залы, неке қию залы, 300 орны бар қосымша жайларымен бірге асхана, дәрет алу жайлары, гардероб т.б.бар.
Неке қию залы мен асхана өзгеретін қалқанның арқасында бір үлкен зал болуы мүмкін. Екінші қабатында 1200 орынға арналған балконы бар намаз залы, ислам мәдениетінің мұражайы, кітапхана, бейнезалы, жұмыс жайлары, холлдар орналасқан. Ғимараттың басты кіреберісі екінші қабатқа апарады.
Мешіттің құрылысы 2000 жылы басталды және шамамен екі жылға созылды, ал 2001 жылы әсем мешіт дінге сенетін адамдарға ашылды. Мешітке жоғары білімді және діни адам, атақты шығыстанушы ғалым Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің есімі берілді.
Мәшһүр Жүсіп Көпеев (1858 – 1931ж.ж.) Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы ретінде де белгілі, қазақтың ақыны, ойшылы, тарихшы, этнограф, шығыстанушы және қазақ халқының ауыз әдебиетінің жинаушысы болып табылады. Ауыл мектебінде оқыған. 1870 жылы Бұхарадағы қазрет Қамар медресесінде оқыды. Оқуынан кейін ол Солтүстік және Орталық Қазақстан аумақтарына халық ауыз әдебиетінің туындыларын жинау үшін барады. Саяхаты кезінде ол Қазақстандағы көптеген белгілі жерлерді, яғни Қараөткелге, Атбасарға, Қызылжарға барады, осы аймақтарды мекендеген рулар мен тайпалардың өмірі, тұрмысы мен ауыз әдебиетімен танысты. Сол кезде ол өзін өмірде көрген оқиғаларын және құбылыстарын сипаттай алатын терең ойлы және байқағыш ақын ретінде көрсетті.
1872 жылы Мәшһүр Жүсіп оқуын жалғастыруға шешті, ол Бұхарадағы Көкелдеш медресесіне түседі, оны бітіргеннен соң жоғары мұсылмандық рухани білім алады. Медресені бітіргеннен соң, ол бірнеше жыл бойы туған жерінде ұстаз болып қызмет атқарып жүрді.
1875 жылынан бастап ауылда мұғалім болып жұмыс істеді, публицистикалық қызметімен белсенді түрде айналысты. Оның мақалалары, очерктері, мәліметтері «Дала уалаяты» газетінде және «Айқап» журналында жарияланып отырды. Оның білімін және дарынын қастерлеп жүрген халық арасында танымал және абыройлы адам болып,араб тілінен аударғанда «даңқты, атақты, құрметті» деген мағынаны білдіретін «Мәшһүр» деген атқа ие болды.
1887 – 1890 жылдары Орта Азия халықтарының өмірі, мәдениеті және тұрмысымен танысу мақсатында Самарқанд, Бұхара, Ташкент, Түркістан және тағы басқа қалаларға барды. Орыстың шығыстанушысы, түркітанушысы, этнографы В.В. Радловпен танысуы қазақ ауыз әдебиетін жинаушы ретінде Мәшһүр Жүсіптің қызығушылығының қалыптасуына әсер етті. Ол қазақ халық ауыз әдебиетінің көптеген үлгілерін жинап жараиялады. 1907 жылы Құсайыновтардың баспасында мемлекеттің шиеленіскен кертатпалығына ие болған Мәшһүр Жүсіптің «Өмірлік тәжірибе», «Хал-ахуал» ақындық жинақтары мен «Сарыарқаның кімдігі екендігі» проза кітабы жарыққа шықты. Тыйым салынған әдебиеттің бүкіл таралымы алып тасталды, авторды саяси жағынан сенімсіз авторлар тізіміне енгізді. Ақырында Мәшһүр Жүсіп абақтыға түспеу үшін уақытша Ташкентке барып, жасырынуға мәжбүр болды. Осы туындыларында автор әлеуметтік теңсіздіктің, ағартушылық еркіндігі мен сөз еркіндігінің мәселелерін көтерді. «Ғылым жайында», «Қазақтардың қазіргі айналысқан істері», «Әр жерден өмірсерігімді іздеп жүрдім», «Хат», «Аналар» және т.б. өлеңдері көрнекті болып табылады. Ауыз әдебиеті дәстүрі бойынша «Шайтан саудасы», «Қаршыға мен бұлбұл», «Шал мен екі жас» және т.б. дастандар жазылды. Араб және парсы тілдерін жақсы білгендігінен, Мәшһүр Жүсіп Шығыс поэзиясын терең зерттеуге, сонымен қатар шығыс сарыны бойынша «Гүлшат-Шеризат», «Ғибратнама», «Баяннама» және тағы басқа дастандарды жаза алды. Халық ауыз жыршыларынан естіп жазған Бұхар жырау, Көтеш, Шортанбай, Шөже туындылары, Абай, С. Торайғыровтың өлеңдері фольклоршылар, тарихшы, әдебиетшілер үшін құнды материал болды.
Осы жазушы, ғалым мен қазақ халқының қадірлі азаматының құрметіне оның атыменПавлодар қаласындағы Басты мешіт аталды.
Мәшһүр Жүсіп атындағы мешіттің сәулет құрылысы әдемілігі мен әсемдігімен таңқалдырады, ол шынымен Павлодар қаласының көрікті жері болып аталды және бүкіл Қазақстанның көрікті жерлер тізіміне кірді.
Павлодардағы Ертіс бойындағы жер археологиялық зерттеу жұмыстарының қызықты және маңызды нысаны болып табылады. Оны ата-бабамыз қалдырған көптеген ескерткіштер дәлелдейді, ғалымдар олардың бір бөлігін палеолит дәуіріне жатқызады. Осындай бірегей археологиялық ескерткіштерінің бірі Әулиекөл ескі қаласы болып табылады, ол Екібастұз ауданында Павлодар облысында, Екібастұз қаласынан солтүстік-батысқа қарай 50 шақырым жерде, Өлеңті өзенінің Әулиекөл көліне түсетін жерінде орналасқан.
Благовещен шіркеуі Павлодардағы екінші православиелік шіркеулердің бірі. Бұл қазіргі заманғы құрылыс материалдарын пайдаланған классикалық стиль құрылысының нұсқасы.