2007 жылдың тамызында Петропавл қаласында «Абылай хан ордасы» тарихи-мемориалдық кешеннің салатанатты ашылуы өтті. Осы мемориалдық кешеннің ашылуы жайындағы шешім 2005 жылы Қазақстан Президенті қолдаған Солтүстік-Қазақстан облысының басшылары бастамасымен қабылданған. Нұрсұлтан Назарбаев мұрағат және тарихи материалдарымен танысып, осы тарихи ескерткіштің қайта қалпына келтірілуі халықтың мәдени мұрасын сақтау және зерттеу ісінде маңызды оқиға болды.

Абылай (Әбілмансұр), Қазақ орданың ханы қазақ мемлекеттілігінің тарихындағы мемлекеттік қайраткерлерінің бірі болып табылады. Абылай ханның ата-бабалары Шыңғыс ханның ұлы Жошы ханның ұрпағы болып табылатын Қазақ ордасының атақты негізін салушысы Әз-Жәнібектің ұрпақтары болып табылады. Ол ұлы саясаткер, тамаша дипломат және дарынды қолбасшы болды. 1771 ж. Түркістан қаласында үш жүзің хандары, сұлтандары мен батырлары бір хандыққа бірігіп, Абылайды Қазақ хандығының ханы етіп сайлады.

XVIII ғ.ортасында барлық көршілес елдер үшін, олардың ішінде Ресей Абылайды маңызды тұлға етіп санады, ол олардың Қазақ хандығымен қарым-қатынасын реттеген. Қазақтардың ханы ретінде оны Қытай билеушілері де мойындаған.

Абылай ордасы «Ақ Үй» деп аталатын Солтүстік-Қазақстан облысының Петропавл қ.орналасқан. Мұрағаттық құжаттар бойынша Абылай ордасы 1765 жылдың күзінде салынған.

Ұлы хан Қазақстан тарихында ерекше орын алады, ол бүкіл өмірін қазақ елінің қалыптастыруы мен қорғауына арнаған. Ұлы ханның есімімен байланысты Қазақстанда басқа сәулет өнерінің тарихи ескерткіштері жоқ болғандығынан, Петропавлдағы «Абылайдың ақ үйі» бірегей тарихи нысандар тізіміне кіреді.

Тарихшылар мен өлкетанушылардың бірнеше ұрпақ буыны қазақ ханның ордасын салудың тарихи дерегін растай алатын құжаттарды іздеген. Абылай ордасының 1765 ж. Күзінде салынуы мұрағаттық құжаттарымен растау Қазақстанның объективті тарихы үшін ерекше мағынаға ие болатын бұрынғы оқиғаларды қалпына келтірудің үлгісі болып табылады. 2003 ж. Ресей Федерациясында Қазақстан Республикасының елшілігімен әрекеттесу арқылы Ресей Сыртқы істер министрлігінің мұрағатынан маңызды құжаттар алынды. Соның ішінде 1762 жылдың 21 мамырынан канцлер М. Воронцовтың бұйрығында Сенат пен Сыртқы істер алқасына сібірлік және орынборлық губернаторларына Абылай сұлтан үшін «осындағы шекаралардан алыс емес орналасқан құрылыстарды» салу жайындағы жарлықты жіберу туралы айталады.

1765 жылы 25 қазан айының күнімен даталанған «Қырғыз-қазақ иесі Абылай сұлтанға арнап ағаштан салынған үйді салу жайында Омбы бекінісінде болған генерал-поручик Шпрингерден Сыртқы істер алқасына жасаған хабары» аса құнды болған. Құжатқа Қосымша болып «Қырғыз-Қазақ Орта ордасының сұлтаны Абылайдың қайта салынған үйі» қосылған. Оның ішінде: 1. Абылай сұлтанның жатын бөлмесі. 2. Кеңсе. 3. Монша. 4. Абылай сұлтанның жерлену жеріне келген қырғыз-қазақ старшындарына арналған үй ».

Қазіргі тілмен айтқанда, дала билеушісі үшін тұтас орда кешені салу туралы айтылған.

Ресей империясының сыртқы саясаты мұрағатында (Мәскеу), Санкт-Петербург, Омбы және Орынбор мемлекеттік мұрағаттарында табылған тарихи құжаттары арқылы шешімді қабылдаудан бастап жұмыстың аяқталуына дейін құрылыстың барлық кезеңдері анық байқалған. Оларда құрылыс жобасы мен салынған құрылыстардың кейбір сипаттамалары бар.

Бар болған жоспарлар мен сызбаларды басшылыққа алып, тарихшы ғалымдар мен қайта қалпына келтірушілер Ұлы хан ордасының кейпін, сыртқы сәулет түрін және оның ішкі көрінісін қайта қалпына келтіруге тырысты.

Бүгінгі күнде «Абылай ханның ордасы» мемориалдық кешені бұл - кеңсені, ханның жатын бөлмесін, қонақ үйін қамтитын тарихи объект болып табылады. «Абылайдың ақ үйі» бұл – ұлы ханның өмірі мен қызметін баяндайтын мұражай болып табылады, оның залдарында келушілер Абылайдың билік ету дәуіріне байланысты, оның қазақ жерінің тәуелсіздігі мен аумақтық тұтастығын сақтауға бағытталған мемлекеттік қызметін көрсете алатын, құжаттармен таныса алады. «Абылай ханның ордасы» мемориалдық кешені Қазақстанның сәулет өнерінің ескерткіштер мемлекеттік тізімдемесіне енгізілген.

  • Достарға әңгімеле:

Ескерткіштер
Н. Погодин атындағы облыстық драма театры

Петропавлды театры Қазақстандағы өмірі пайда болған алғаш қалалардың бірі деп атауға болады. Қаладағы алғашқы театр мәдениеті жайындағы еске алулар және бөлек хабарлар 19-шы ғасырдың 60-шы жылдарына жатқызуға болады, дегенмен Петропавл сахнасының түпнұсқалық және құжаттармен дәлелденген тарихы 1886-1887 жылдардағы қыс маусымында басталады.


Ескерткіштер
Абай және Пушкин ескерткіші

Қазіргі заманғы мүсін өнерінің көркем туындысы болып, Абай және Пушкин ескерткіштері саналады.  Ол орыс және қазақ жұртының ғасырлық достығын айқындайды.