Павлодардағы Ертіс бойындағы жер археологиялық зерттеу жұмыстарының қызықты және маңызды нысаны болып табылады. Оны ата-бабамыз қалдырған көптеген ескерткіштер дәлелдейді, ғалымдар олардың бір бөлігін палеолит дәуіріне жатқызады.
Осындай бірегей археологиялық ескерткіштерінің бірі Әулиекөл ескі қаласы болып табылады, ол Екібастұз ауданында Павлодар облысында, Екібастұз қаласынан солтүстік-батысқа қарай 50 шақырым жерде, Өлеңті өзенінің Әулиекөл көліне түсетін жерінде орналасқан.
Географиясы жағынан бұл аудан көбінесе жазық жер бедерімен сипатталады. Ескі қала жергілікті тұрғындар Қараоба деп атайтын жерде орналасқан.
Осы ескі қаланың бар болғаны әжептеуір ұзақ уақыт бұрын белгілі болды, ол туралы жергілікті өлкетанушылар бірнеше рет хабарлады, дегенмен ескерткіш ұзақ уақыт бойы түйінді археологиялық зерттеуден өтпеген.
Әулиекөл ғалымдары оған 2005 жылы ғана назарын аударды, сол кезде оны Сәулет институты мен Павлодар мемлекеттік педагогикалық институтының экспедициясы зерттеді. Осы тексеру мен көтергіш материалды жинау нәтижесінде ескі қала көп қабатты ескерткіші екені және түрлі археологиялық дәуірлердің материалдарына ие болатыны анықталды.
Тас құрал-саймандары түріндегі неолит дәуірі тұрақтарының ең көне олжалары, яғни қырғыштар, бифас және сары яшмадан жасалған микропластилин қалдығы, сұр кварцит, қоңыр және жасыл шақпақтас болды.
Ортағасырлық кешен күйіктас қалдықтары, кірпіш пен жылтыр қаптайтын тақтатастың сынықтарымен сипатталады. Олар тұрғын және өндіріс құрылыстарының қалдықтары жанында, сонымен қатар ортағасырлық ақсүйектердің күйілген кірпіштен салынған кесенелердің қираған орындары табылған ескі қаланың қорымында жиналған.
Ескі қалада 2007 жылы ғалымдар жасаған егжей-тегжейлі зерттеулері таңғаларлық нәтижелерді берді. Осында табылған заттар осы жерде 14 ғасырда көшпенділер өркениетінің ірі әкімшілік орталығы орналасқанын растайды. Осы болжамды кезекті рет бірегей заттар дәлелдейді. Археологтар қазба жұмыстары өткен жерде күміс тиындарды, сырғаны және әлі белгісіз болып табылатын қолданбалы тақтатастардың қалдықтарды тапқан. Ғалымдардың пікірінше, бұл белгілер исламның көшпенділер ортасына енуімен байланысты.
Тұрғын кешендерінен басқа түрлі жерлеу құрылыстары табылған. Бұл Алтын Орда дәуіріндегі үлкен зираты болғандығы егжей-тегжейлі зерттеу жұмыстарынан кейін анықталды.
Ғалымдардың жолы болып, табылған жердің нақты уақыты жайындағы дауды жерлеу орындағы табылған ақша шешті. Нумизматтардың анықтауы бойынша, ол 1323 жылмен даталанады. Яғни жерлеу орындар XIV ғасырдағы 20-шы жылдарына жатады. Ғалымдардың алдын ала есептегендері бойынша қорым XIV ғасырдың 20-шы жылдарынан бастап XV ғасырдың бірінші жартысына дейін әрекетте болды. Яғни ескерткіш Алтын Орданың өркендеу шағында ашылып, ал оның аяғы шығыс Дешті-Қыпшақтың басында Әбілқайыр отырғанда, Керей мен Жәнібек сұлтандары өмір сүрген кезіне келеді. Басқа сөзбен айтқанда, бұл Қазақ хандығы жеке мемлекет болып бөлінген кезінің бастамасы болды.
Ғалымдар қазып алынған көне зираттың бөлек бөлімі басқа жерлеу құрылыстарынан өзгеше болғанын көрсетті. Сәулетшілердің айтуынша, бұл ақсүйектердің жерлеу орны болды. Ақсүйекетерді осы кезеңдегі даланың ірі жерлеу құрылыстары болып табылған кесенелерде жерледі. Ғимараттың көлемі 19х12 м, Жошы ханның белгілі кесенесі Әулиекөлдегіден айтарлықтай кіші болып келеді. Бүгінгі күнде бір кесене толық зерттелген, «үлкен» деп аталған екіншісі тазалаудан өтіп жатыр.
Табылған кесене мұсылман болып табылғанын көк жылтырақтан жасалған оюы бар күмбездің қалдықтары дәлелдейді. Дәл осы материалды ортағасырлық сәулетшілер діни ғибадатханаларды безендіру үшін пайдаланды. Қазба жұмыстар өткен жерде археологтар көне жерлеу орнын тапты. Табылған жерлеу орында Алтын Орда кезіндегі жоғары иерархияның өкілі жерленгені мүмкін. Ғалымдар ұсынған болжамдардың бірі бойынша қабірде Жошы ханның ұрпақтарының бірі жерленген.
Табылған кесене Қазақстан даласында тұрған 14 ғасырдағы ең ірі көрнекті құрылыс болғандығымен және Алаша хан және Жошы хан кесенелері сияқты бірегей сәулет ескерткіштерімен қатар тұрғандығымен көз тартарлық.
Тұрақталған дәстүр бойынша Павлодар қаласының тұрғындары жақсы көретін жерлердің бірі А. П. Чехов атындағы драма театры болып табылады. Сахна өнеріне құмар болған адамдар театрдың әр маусымын асыға күтуде және театрдың шығармашылық ұжымы әрқашан осы үмітті ақтап, көрермендерді қызықты жұмыстарымен қуантып жүреді.
Благовещен шіркеуі Павлодардағы екінші православиелік шіркеулердің бірі. Бұл қазіргі заманғы құрылыс материалдарын пайдаланған классикалық стиль құрылысының нұсқасы.